Entrudio en Viana do Bolo
O carnaval en Viana do Bolo ten nome propio: Entrudio. Esta denominación está ligada cuns elementos enraizados nas tradicións e rituais da zona que fan que o Entrudio teña tamén un carácter propio na localidade do este da provincia de Ourense.
O Entroido de Viana do Bolo é un dos máis antigos, orixinais e tradicionais de cantos se celebran en Galicia. A súa orixe atópase nos ritos agrícolas e gandeiros prerromans de purificación, e chega ata nosos días desde comezos do século XX, cando comenzou a celebrarse.
Fulións, boteiros, comparsas...
Fulións, boteiros, comparsas, mula e patumada ou carrozas definen unha celebración na que o lúdico e o telúrico conviven en franca harmonía.
Todo acompañado, como é habitual en Galicia, por unha gastronomía de calidade que tamén en Viana ten produto de referencia: a androlla.
O Entrudio é unha viaxe para os sentidos na que a persoa que o visita desfruta de decenas de anos de tradicións traídas ao presente.
Sinónimo de
compromiso social
A celebración do Entroido en Viana do Bolo logrou contaxiar cada ano á veciñanza deste concello ourensan, o entusiasmo necesario para participar na súa organización e planificación.
O éxito acadado nas tradicionais celebracións do Entroido deu lugar a un novo evento, a Mascarada Ibérica, que congrega cada ano a un número considerable de máscaras chegadas de varios puntos da Península Ibérica.
Todo elo impúlsase desde a Asociación Folións Rurais de Viana, con sede neste concello ourensano, e integrada por xente comprometida coa tradición do Entroido. Creada en 2011 ponse en marcha para, entre outros obxectivos, revalorizar e recuperar o espírito do Entroido.
En Viana do Bolo existe unha segunda asociación denominada Asociación Robreda, que naceu en 2019 para velar pola continuidade e o respecto ás tradicións.
Elementos e personaxes do Carnaval de Viana
Fulións
O Entrudio vibra ao son destas peculiares agrupacións musicais que percorren as poboacións do municipio de Viana do Bolo, visitándose entre si nunha rítmica alianza de comunidades. Nos fulións, a percusión dos bombos combínase con outros instrumentos improvisados: aixadas, gadañas e outros apeiros de labranza aos que se lles sacan os seus sons.
Desde dúas semanas antes do comezo do carnaval, distintos fulións percorren as rúas das localidades vianesas, preparando á poboación para a chegada da festividade. Estes fulións, liderados polos boteiros, teñen o seu día grande no Domingo Gordo, cando participan coas carrozas no desfile central das festas carnavalescas.
Boteiro
A figura do boteiro é sen dúbida a máis representativa do Entrudio vianés. Este personaxe é o mestre de cerimonias do fulión ao seu cargo, que vai liderando entre carreiras e saltos.
A súa peculiar vestimenta está composta por unha camisa na que van cosidas tiras de tea, formando coloridas liñas e figuras. Encaixes e pasamanerías adornan tamén o pantalón, de tea vermella. No cinto bailan as chocas que anuncian a presencia do boteiro.
O elemento central do traxe é a súa pantalla, unha estrutura composta por arame forrado en tiras de papel de seda de colores. A máscara que cubre a cara da persoa que exerce de boteiro é tamén moi representativa, coa súa careta pintada de negro na que destaca un amplo sorriso, burlón e intimidante.
O disfrace complétase coa monca, un largo bastón co que vai abríndose camiño este personaxe.
Mula
Outro dos elementos que fan único o Entroido en Viana do Bolo. Esta criatura compónse dun armazón que imita ao animal, baixo o que se ocultan dúas persoas que son as encargadas de mover a estrutura.
A mula desfila cos fulións e eríxese como unha das figuras carnavalescas máis rebeldes. O encargado de dirixila é o maragato. O animal desobedece continuamente ao seu condutor, entre coces e movementos repentinos, e abre paso á comitiva á vez que interactúa co público.
Patumada
Este personaxe do Entrudio é exclusivo dunha das aldeas do municipio: Fornelos de Filloás. A patumada é unha figura de tipo animal que desfila co fulión e o boteiro.
Herdeira dunha variada tradición de personaxes dentro das comitivas carnavalescas, a súa recuperación é relativamente recente e enriquece o xa de por si orixinal tapiz de diversidade cultural que é o carnaval vianés.
Comparsas e Disputas
As comparsas son agrupacións de veciños e veciñas dunha mesma aldea, que percorren as rúas das localidades de Viana do Bolo para realizar unha serie de representacións teatrais en clave de sátira e humor: as disputas.
Estas pezas contan cunha serie de personaxes fixos ou roles que se repiten, como son o director, a señorita ou madama, o pallaso, os músicos, os boteiros e os vellos das esquilas.
Nas súas tramas, as disputas repasan historias e situacións da vida cotiá, revisadas a través do enxeño, o humor e a picardía. Unha tradición que lembra a outras non só de municipios limítrofes, como as foliadas de Vilariño de Conso ou Manzaneda, senón doutros carnavais máis lonxanos.
Foto: Agustín Hernández
Carrozas
No desfile de fulións e boteiros do Domingo Gordo de Viana do Bolo hai unhas terceiras protagonistas: as carrozas. Estes monumentos móbiles están elaborados por distintas localidades e colectivos do municipio.
As carrozas recrean distintos motivos, desde ocasións da vida diaria na localidade a escenas relacionadas coa actualidade, pasando por temas alegóricos.
A súa elaboración é unha oda á artesanía, na que conviven todo tipo de materiais a través de estruturas organizadas baixo complexas mecánicas.
Lardeiro e Lardeira
Outros personaxes clave do Entroido da zona que teñen a súa correspondencia en Viana do Bolo son o lardeiro e a lardeira. No Xoves de Compadres, dez días antes do comezo do carnaval, as mulleres da vila colgan ao lardeiro, un moneco vestido con roupas dos homes da poboación ao que, tradicionalmente, estes tiñan que intentar descolgar.
Unha semana despois é ocasión para os veciños da localidade, quen se encargaban de preparar e colgar á lardeira, esta vez vestida con prendas das mulleres vianesas.
Esta peculiar parella permanecerá colgada ata o Martes de Entrudio, na que se lle irá a buscar para queimala á medianoite do Mércores de Cinza.
Fariñada
Nas pelexas entre homes e mulleres por colgar e descolgar a lardeiro e lardeira prodúcense as batallas de fariña ou fariñadas, nas que acaba implicada calquera persoa que teña a sorte, boa ou mala, de estar na localidade.
Lonxe de limitarse aos Xoves de Compadres e Comadres, as fariñadas son habituais durante os días que dura o Entrudio vianés. En calquera momento, en calquera localidade do municipio, pode iniciarse unha guerra con fariña.
Calendario de actividades 2025
• 15 de febreiro. Fulión femenino.
As celebracións del Entrudio ábrense co desfile do fulión de mulleres, que percorrerá o pobo a partires de mediodía.
• 20 de febreiro. Xoves de Compadres.
Na medianoite do Xoves de Compadres, as mulleres da localidade colgan ao lardeiro na Praza Maior. A última hora da tarde os fulións percorren Viana e a poboación enfróntase nunha fariñada, á que seguirá unha actuación musical.
• 22 de febreiro. Comparsas.
As comparsas visitan varias localizacións dentro do concello de Viana do Bolo. Pola mañá, a partires das 11, acudirán á aldea de Seoane de Arriba. Pola tarde será a quenda da aldea de Mourisca, seguida da fariñada e dos fulións.
• 23 de febreiro. Exposición.
A inauguración da mostra “O Noso Entrudio, un cachiño de cada casa” levarase a cabo ás 19 horas na sala de exposicións do Concello.
• 27 de febreiro. Xoves de Comadres.
O xoves inmediatamente anterior ao comezo do carnaval comezan os festexos máis importantes do Entrudio vianés. Como unha semana antes realizaran as mulleres da localidade, no Xoves de Comadres os homes colgan á lardeira a partir da medianoite.
Pola mañá, o protagonismo é para a xuventude de Viana do Bolo, co desfile a partires das 11, do alumnado do CEIP Bibei e o fulión do IES Carlos Casares.
A partir das oito da tarde volven a fariñada e os fulións ás rúas da vila, ás que seguirán distintas actuacións musicais ata entrada a noite.
Pola mañá, o protagonismo é para a xuventude de Viana do Bolo, co desfile a partires das 11, do alumnado do CEIP Bibei e o fulión do IES Carlos Casares.
A partir das oito da tarde volven a fariñada e os fulións ás rúas da vila, ás que seguirán distintas actuacións musicais ata entrada a noite.
• 1 de marzo. Sábado de Entrudio.
A xornada do sábado é novamente para que as comparsas se deixen ver nas distintas localidades que compoñen o concello de Viana do Bolo. Pola mañá estarán no Santuario do “Padre Eterno” e pola tarde, se achegará a Pradocabalos. O peche da xornada pasa novamente pola fariñada, fulións e música.
• 2 de marzo. Domingo Gordo.
O Domingo Gordo é, como o seu nome indica, a data central do Entrudio. Pola mañá xúntanse en Viana do Bolo os fulións e boteiros, non só do municipio senón tamén de concellos veciños e de Portugal, coas carrozas vianesas, para participar conxuntamente no desfile.
A continuación, a Festa da Androlla celebra a súa 53ª edición cunha comida na que se poderá degustar esta preparación xunto cos pratos e alimentos típicos da época e da región. Pola tarde volven os fulións a percorrer a vila, seguidos de actuación musical.
A continuación, a Festa da Androlla celebra a súa 53ª edición cunha comida na que se poderá degustar esta preparación xunto cos pratos e alimentos típicos da época e da región. Pola tarde volven os fulións a percorrer a vila, seguidos de actuación musical.
• 3 de marzo. Luns de Entrudio.
A tarde do luns está centrada na poboación máis nova de Viana do Bolo. Haberá desfile do fulión infantil polo centro da vila, seguido de xogos, animación e música, para poñerlle o peche co “fulión trapalleiro”, no que se cambian os bombos por cazolas e outros elementos similares, cos que imitar o son do fulión tradicional.
• 4 de marzo. Martes de Entrudio.
O outro día grande do carnaval en Viana do Bolo é o Martes de Entrudio. Fulións e boteiros recorren por última vez nese ano as rúas da localidade xa desde pola mañá, mentres que á tarde se cruzan as últimas batallas de fariña. Chegando a medianoite, os fulións desfilan ata a Praza Maior da vila, onde á medianoite se procede á queima de lardeiro e lardeira. Un concurso de disfraces e un baile poñen fin á última das xornadas festivas.
• 5 de marzo. Mércoles de Cinza.
O final do período de carnaval está no Mércores de Cinza, que en Viana do Bolo se celebra coa procesión do Enterro da Sardiña, que percorre en dó as rúas da vila. Posteriormente, unha sardiñada popular no barrio do Cabo da Vila despide o Entrudio ata o ano próximo.
Vídeos do Entroido de Viana do Bolo
Gastronomía
O Entroido en Galicia ten unha gastronomía propia, co cocido, as filloas e as orellas como principais emblemas. En Viana do Bolo, a esta únese un produto propio: a androlla, protagonista dunha festa propia desde 1970 que coincide co Domingo Gordo.
A androlla consiste nunha tripa gorda afumada rechea de costela de porco adobada e tallada, que lembra ao botelo do Bierzo. Na festa adoita acompañarse doutros dos alimentos típicos destas datas en Galicia e, para a sobremesa, un doce tamén típico da zona: a bica de Viana, unha especie de biscoito manteigado.
Festa da Androlla
Esta festa gastronómica leva celebrándose en Viana do Bolo desde 1970. A protagonista é a androlla, que congrega a miles de fieis nesta particular homenaxe á gastronomía local.
Este produto está elaborado con costela de porco adobada e embutida en tripa gorda, afumada e curada.
No menú da Festa da Androlla é habitual ver outros produtos típicos da gastronomía galega de estas datas, como o lacón con grelos e cachelos. O cocido é la comida por excelencia do Entroido na rexión, no que se xuntan produtos derivados do porco, como cachucha, cacheira, chourizo, touciño ou o mencionado lacón.
Pola parte doce, é típico servir na festa a bica de Viana. A bica, un biscoito manteigado que conta con múltiples versións ao longo da xeografía galega, ten identidade propia no territorio vianés, e así se recoñece nesta ocasión. Viños, licores e a tradicional queimada acompañan a comida.
Viana do Bolo
Viana do Bolo Viana do Bolo presenta unha interesante mestura de patrimonio histórico e natural que o configura como un destino turístico con moito que ofrecer. Así o resumía o escritor Ramón Otero Pedrayo ao explicar que Viana “non se asemella a outras vilas galegas (…) que eclipsaron o núcleo antigo. Conserva a súa estructura de vila en torno á praza; ten aspecto de cidade. A antiga ponte, os fondos camiños da marxe do Camba e Bibei, as aldeas próximas, como San Mamede, ofrecen paseos e paisaxes de suxestiva beleza”.
Máis info
Para máis información sobre datas e eventos do Entroido de Viana do Bolo, pódese contactar co Concello da localidade.
